Edanur Orta
Manipülasyon; bir kişinin diğerini etkisi altına alması, bilinçli olarak yönlendirmesi ve isteği dışında davranmaya zorlaması durumudur. Manipülatif davranış ise manipülatörün açık olmayan biçimde ve bilinçli olarak diğerini kandırma, aldatma davranışı olarak tanımlanıyor.
Manipülasyonu sınıflandırmak gerekirse:
- psikolojik
- duygusal
- bilgi manipülasyonu
- stratejik manipülasyon gibi farklı türleri bulunuyor.
Bu yazıda özellikle psikolojik ve duygusal manipülasyon üzerinde duracağız.
Manipüle Ne Demek?
Fransızcadan dilimize geçmiş olan manipüle kelimesi yönlendirme, bilgileri değiştirme anlamları taşıyor. Manipüle etmek ise günlük hayatta da karşılaşabileceğimiz durumlardan biridir. Örneğin eşiniz, arkadaşınız veya sevgiliniz yalan söyleyerek, söylediklerini inkâr ederek, konuşulan konuyu çarpıtarak kendi istediği yöne çekerek, duygularınızı ve düşüncelerinizi küçümseyerek size istediği davranışı yaptırmaya çalışıyor olabilir. Bundan dolayı ortaya çıkan bu durum aslında manipülasyona örnektir.
Duygusal ve Psikolojik Manipülasyon Arasındaki Fark
Psikolojik manipülasyon temelde kişinin algısına, düşünce ve davranışlarına yönelik yapılıyor. Ancak duygusal manipülasyon kişinin duygularına yönelik yapılıyor. Burada amaç temelde aynı gibi görünse de çok daha farklı. Manipülatörün elde edeceği kazanca göre manipülasyon tekniği de değişiyor. Duygusal ve psikolojik manipülasyon arasındaki farkı şöyle örneklendirebiliriz:
Örneğin, arkadaşınız işiniz olduğu ve onunla buluşamadığınız için size bunu tekrar hatırlatarak kendinizi kötü hissetmenize neden oluyor. Siz de kötü hissettiğiniz için onunla buluşmanız gerektiğini düşünüyor ve buluşma ayarlamaya çalışıyorsunuz. Bu örnekte arkadaşınız sizi duygusal olarak manipüle ediyor ve onun istediği gibi hissediyorsunuz. Ayrıca onunla buluşma ayarlamaya çalışmanız ise sizi psikolojik olarak manipüle ettiğini gösteriyor ve yine onun istediği gibi davranıyorsunuz.
İkili İlişkilerde Duygusal Manipülasyon
İlişki kurmak insanların kaçınılmaz bir ihtiyacıdır. Bundan dolayı sosyal bir varlık olan insanın temel ihtiyaçlarından biri ilişki kurma ihtiyacıdır. İlişki kurma ihtiyacının bir türü de romantik ilişkilerdir. Romantik ilişkilerde manipülasyona sıkça rastlamak mümkündür.
Manipülasyonun ikili ilişkiler üzerinde yoğun olduğu türler vardır. Bunların içinde, manipülasyon etkisinin en yoğun olduğu ve psikolojik şiddet türleri içerisinde en tehlikeli yöntemlerden birisi duygusal manipülasyondur. Romantik ilişkilerde veya ikili ilişkilerde manipülasyon şu yollarla yapılabilir: suçlu hissettirme, gaslighting (şüphe ettirme), tehdit, utandırmaya çalışma, gerçekleri çarpıtma, zorbalık yapma, her zaman eleştirme. Örneğin manipülatif kişi sizin çok alınganlık yaptığınızı veya abarttığınızı söyleyebilir.
Manipülatör Kişilerin Özellikleri
Manipülatif davranışların oluşmasında pek çok faktörden bahsetmek mümkün. Bunların en başında aile ve yakın sosyal çevre akla gelebilir. Model alma ve erken dönem yaşantıları etkisi ile manipülatif kişide manipülatif davranışlar gelişebilir. Manipülatör kişi özellikleri arasında ise,
- benmerkezci olma,
- baskın rol üstlenme,
- eleştirel olma,
- sınırlara saygı duymama,
- hatalarını kabul etmeme,
- sorumluluktan kaçınma,
- sürekli suçluluk duygusu uyandırma,
- gerçeği çarpıtma,
- kontrolcü olma
gibi özellikler bulunuyor.
En Yaygın 5 Manipülasyon Yöntemi
Karşı tarafı manipüle etmek için kullanılan birçok farklı yöntem bulunuyor. Biz de sizler için en yaygın 5 manipülasyon yönetimi şu şekilde sıraladık:
- YALAN
Manipülatif kişi amacına ulaşmak için yalan söyleyerek gerçeği çarpıtır. Böylelikle durumları olduğundan farklı gösterir.
- GASLIGHTING (ŞÜPHE ETTİRME)
Gaslightingin Türkçede birebir karşılığı yoktur. Gashlight yöntemi, en basit şekilde karşı tarafın gerçeklik algılarıyla oynayarak onu, zihniyle gerçek dünya arasında bağlantı kuramamasına yol açacak şekilde psikolojik baskı altına almaktır.
- YANSITMA
Manipülatif kişi kendisiyle ilgili hoşlanmadığı ve istemediği karakter özelliklerini, davranışlarını, isteklerini ve güdülerini diğer bireylere atdefer.
- GHOSTING (YOK OLMA)
Yok olma olarak da bilinen ghosting, karşıdaki kişiye haber vermeden aniden iletişimi kesmektir. Elbette bu durum, daha çok flört aşamasında gerçekleşebilir. Yok olma veya ortadan kaybolma, sosyal medya sitelerinde engellenmeyi de içerir.
- UTANDIRMA
Manipülasyonu uygulayan kişi aşağılama veya azarlama gibi tepkilere başvurabilir. Bu da karşısındaki kişiyi hissettikleri, davranışları yüzünden utandırır.
Bunlara ek olarak manipülatörün en sık kullandığı stratejiler; duygu sömürüsü, kurban rolünü oynama, aşağılama ve provokasyon, duygusal şiddet, mahrum bırakma, suçluluk duygusu yaratma şeklinde karşımıza çıkar.
