Edanur Orta
Gaslighting failin mağdurun aklından şüphe etmesini sağlayan, gerçeklik algısını sorgulatan ve kişinin delirdiğini düşündüren bir manipülasyon tekniğidir. Mağdurun özgüvenini kaybetmesi sonucunda istismarcıya bağımlı hale gelmesine neden olan psikolojik manipülasyondur. Manipülasyonun ne olduğuna bakmak için Manipülasyon Nedir? adlı yazımıza göz atabilirsiniz.
Gaslighting Kelimesinin Hikayesi
Kelime anlamı 1938’de Patrick Hamilton tarafından yazılan Gas Light adlı oyundan geliyor. Oyunda, Jack ve Bella adlı bir çift vardır. Jack evdeki çalışanlarla flört eder ve gizemli bir şekilde her gün evden kaybolur. Nereye gittiğini Bella ile paylaşmaz ve karısını aldattığını reddeder. Bir yandan Jack her akşam gaz lambasının ışığını biraz daha kısar ve bunu Bella’ya söylemez.
Bella ne zaman gaz lambası sanki daha az ışık veriyor, dese Jack gaz lambasının aynı şekilde aydınlattığını ve hiçbir problem olmadığını iddia ederek Bella’nın kendi algılarından şüphe etmesine sebep olur.
Kendi algı ve deneyimlerine güvenemeyen Bella her geçen gün Jack’e biraz daha bağımlı hale gelir. Jack gün geçtikçe gaz lambasını kısarak Bella’yı her açıdan kandırmaya devam eder.
İşte gaslight kelimesinin kökeni bu oyundaki Jack karakterinin hem mecazi hem gerçek bir şekilde gaz lambasının ışığını kısmasından geliyor. Şimdi de kişilerarası ilişkilerde gaslightingin nasıl göründüğüne bir göz atalım.
Kişilerarası İlişkilerde Gaslighting
Gaslighting daha çok evlilikte/romantik ilişkilerde görülüyor. Ancak yalnızca ikili ilişkilerde değil pek çok farklı ortam ve insan ilişkilerinde karşılaşılabilen bir manipülasyondur. Kişilerarası ilişkilerde gaslightingin görülmesi kişinin duygusal ve psikolojik manipülasyona maruz kaldığının bir göstergesi olabilir.
Gaslighting okullarda bir zorbalık biçimi olarak ya da işyerlerinde bir tür mobbing olarak da ortaya çıkabiliyor, kurumsal veya sistematik olabiliyor. Örneğin işyerinde gaslighting, bireylerin meslektaşlarının kendilerini ve eylemlerini, kariyerlerine zarar verecek şekilde sorgulamasına sebebiyet verecek şekilde davranmaları şeklinde görülebiliyor. İkili veya çoklu ilişkilerde mağdurun kasıtlı olarak dışlandığı, dedikodulara konu olduğu veya sürekli itibarsızlaştırıldığı görülüyor.
Bazı Gaslighting Yöntemleri
Gaslightingin tanımından ve hikayesinden bahsettik. Şimdi de gaslightingin nasıl uygulanabileceği yötemlerden bahsedelim. İşte bazı gaslihting yöntemleri:
- Söylediklerini inkâr etmek
- Konuşulan konuyu çarpıtmak ve kendi istediği yöne çekme,
- Mağdurun algısını bozma,
- Olayları çarpıtma ve değiştirme,
- Küçümseme, aşağılama, duyguları ve düşünceleri küçümsemek, önemsizleştirmek,
- Üstü kapalı gözdağı verme,
- Örtülü tehditler,
- Suçluluk duygusu uyandırma,
- Utandırma,
- Kurban rolünü oynama,
- Kafa karışıklığı numarası yapma
- Mağdurun güçsüz yönlerini ona karşı kullanma,
- Mağduru duygusal ikilemlerde bırakma,
- Mağdur ile başkaları arasında karşılaştırma yapma,
- Başkalarına mağdurun delirmiş olduğunu söyleme
